ناکارایی ازدواج سنتی در جامعه مدرن

پیش‌نوشت موقت: این نوشته رو با عنوان «چرا کتاب بخوانیم؟ بخش چهلم: انتخاب آشِنا، که صحبتش، حاصل دورِ زندگی است. (مقدمه)» نوشته بودم. همونطور که قبلا هم اشاره کرده بودم، عنوانش رو عوض کردم.

۱- مقدمه:

راستش رو بخواهید وقتی داشتم نقشه راه کتاب‌خوانی رو ادامه می‌دادم، به بخشی رسیدم که دوست داشتم در موردش بنویسم! عنوانی که برای چهلمین بخش چرا کتاب بخوانیم گذاشته بودم، این بود:

انتخاب آشِنا، که صحبتش، حاصل دورِ زندگی است

بیش از ۱۸ ماه گذشت و من هنوز مطمئن نبودم در موردش بنویسم؟ یا ننویسم؟ چند بار هوس کردم عنوان رو پاک کنم و برم سراغ موضوع بعدی، اما برای خود من سوال بود، آیا واقعا حاصل دور زندگی صحبت آشناست؟ عادت آدم‌های مثل من که عاشق حل مسئله هستند و نه نتیجه (که باعث می‌شود در بسیاری از مسائل ساده زندگی هم گند بزنیم!-> پانوشت ۱)

عنوان رو از آهنگ همایون شجریان برداشتم که شعری از رهی معیری رو می‌خوند:

بس که جفا ز خار و گل دید دل رمیده‌ام – – – همچو نسیم از این چمن پای برون کشیده‌ام
شمع طرب زبخت ما آتش خانه‌سوز شد – – – گشت بلای جان من عشق به‌جان خریده‌ام
حاصل دور زندگی صحبت آشنا بود – – – تا تو ز من بریده‌ای من ز جهان بریده‌ام
تا به کنار بودیَم، بود به جا قرار دل – – – رفتی و رفت راحت از خاطر آرمیده‌ام
تا تو مراد من دهی کشته مرا فراق تو – – – تا تو به داد من رسی، من به خدا رسیده‌ام
چون به بهار سر کند لاله ز خاک من برون – – – ای گل تازه یاد کن از دل داغ دیده‌ام
یا ز ره وفا بیا یا ز دل رهی برو – – – سوخت در انتظار تو جان به لب رسیده‌ام

من از زندگی و دوستانم راضی بودم (نارضایتی وجود داشت و داره، اما کجاست گل بی‌خار)، اما موضوع اینه که جدای از بحث‌های دینی معنوی، آیا واقعا حاصل دور زندگی، صحبت آشناست؟

ابتدا سعی کردم مسئله رو برای خودم باز کنم. منظور از آشنا کیه؟ البته که در شعر داره در مورد عشقش صحبت می‌کنه! ولی با فرض این که با این عشق به مشکل بخوره،‌ آیا باز هم می‌تونه در مورد عشق بعدیش همین رو بگه؟ آیا می‌ارزه خودت رو برای صبحت آشنا آواره و داغون کنی؟ وقتی خودت رو داغون کردی، آیا همون عشقت نمی‌آد و از وضعیت داغونت شکایت کنه؟ آیا منظور از صحبت آشنا، رو می‌شه تعمیم داد به هر کسی که بتونه برای ما آشنا باشه، شده برادر، شده خواهر، شده دوست یا هر چیزی؟ آیا ازدواج فدا کردن زندگی برای همین ماجراست؟

۲- ناکارایی ازدواج‌های سنتی در جامعه مدرن

همین الان یک خطی بکشم تا دچار سو تفاهم نشیم، منظور از جامعه مدرن، منظور افرادی هستند که روی استقلال فردی در تصمیم و زندگی اصرار دارند، روی تغییرات هر روزه و به قول «کوین کلی» در کتاب «آينده نزدیک» به پروتوپیا، یا تغییر مداوم اعتقاد دارن و راحت‌تر می‌پذیرن شرایط جدید رو. ممکنه بسیاری از اطرافیان ما، پدران ما، همسران ما یا حتی فرزندان ما با این که در کنار جامعه مدرن زندگی می‌کنن، خودشون درون اون جامعه مدرن نگنجن. بگذارید با چند مثال مشخص کنم: فقط لطفا توجه کنید در تمامی موارد زیر جای مرد و زن رو عوض کنید، به هیچ وجه تفاوتی نمی‌بینم و سعی کردم برای دو طرف مثال بزنم.

– زوج‌های مدرن همه مستقل شدن، اما تحمل استقلال هم دیگه رو ندارن!

– زوج‌های مدرن همه از این که بهشون توهین بشه متنفرن، اما مرتب به هم توهین می‌کنن!

– اگر مردی با یک خانم دیگه هم صحبت بشه (یا بالاعکس) خیانت محسوب می‌شه، اما اگر خود اون زن، مرتب در شبکه‌های اینستاگرام یا حتی تلویزیون به مردها نگاه کنه و حرف‌هاشون رو بشنوه، خیانت محسوب نمی‌شه!

– اگر در خیابون یک زن به اندام یک مرد توجه چند ثانیه‌ای بکنه، خیلی معنای بدی داره، اما در تمامی فیلم‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای ساعت‌ها توجه کنه مشکل داره.

– اگر زن بخواد پوشش یا سبک زندگی خودش رو تغییر بده، اگر بخواد جوری که دلش می‌خواد زندگی کنه، اگر دیگران بهش گیر بدن، کلی به استقلالش توهین شده اما اگر مرد بخواد این کار رو بکنه و بخواد جوری که بخواد زندگی کنه مشکل‌ساز می‌شه.

این‌هایی که مثال زدم حالت‌های ساده هستند و مطمئنم شما می‌تونید صدها مورد رو انتخاب کنید. بدترین شرایط رو آدم‌های در حال رشد یا سقوط دارن!

– فرض کنید مدیری به بهترین نحو شرکت رو اداره می‌کنه و تمام سهام‌داران سود می‌برن، اما بعد از مدتی شرکت به ضرر می‌افته (به هر دلیلی)، دیگه نباید اون مدیر رو اعدام کرد که! تهش اینه که عوضش کنید.

– فرض کنید سال‌ها با ماشین تایپ، موضوعات رو تایپ می‌کردید و بعد از مدتی وارد دنیای جدید می‌شید و کامپیوتر می‌خرید. آیا اصرار بر این که ماشین تایپ اصالت داره، ماشین تایپ رو بهش عادت داریم، باعث می‌شه میلیون‌ها خرج کنید تا به جای کیبورد، از ماشین تایپ استفاده کنید؟ (شکل بالای صفحه)

– فرض کنید شما مدت‌هاست دارید رانندگی می‌کنید بی‌مشکل، ناگهان شخصی می‌پره جلوی ماشین، نقش نفر کناری چی هست؟ آیا باید فرمون رو به دست بگیره؟ حتی فرض کنید زد به طرف، آیا باید تا آخر عمر تحقیر و توهین بشنوه؟

امیدوارم منظورم رو رسونده باشم، مشکل اینه که بسیاری از ما، حتی جامعه مدرن تحمل اشتباه، رشد، شکست و خطای همسر یا دوست خیلی صمیمی رو نداریم، همونجوری که پرنده رو با توجیه امنیت در قفس نگه می‌داریم، دوست داریم از دوست یا همسرمون حفاظت کنیم. به چه هزینه‌ای؟

مشکلی که دارم توی جامعه از طرف دوست‌دارانم (دشمنان پیش‌کش) می‌کشم اینه که اگر صد بار هم ببینن تو مشکلات رو پشت سر گذاشتی، تو چطور مواظب همراهانت بودی، هر بار دست و پات رو می‌بندن و انتظار دارن با دست و پای بسته شنا کنی! تازه بعد از چند وقت که همین رو هم یاد می‌گیری (با دست و پای بسته شنا کردن رو) بهت گیر می‌دن که اینجوری برات خطرناکه و شنا نکن!

من تا حد خیلی خیلی خیلی زیادی سعی داشتم از نوشتن احساسات روزمره، خشم‌ها و … جلوگیری کنم! اما امروز به جایی رسیدم که برای اولین بار دوست دارم بگم واقعا معنی دوست داشتن، به مسخرگی گرفته شده. برای اولین بار دوست دارم اینجا بگم (به عنوان یک چاه) که افراد فقط ادعا می‌کنن دوستت دارن و به خاطرش می‌خوان بند بکشن و هر روز بندهای جدید. هر روز تصمیم‌ها، عملکردها و افکارتون رو که باعث شکل گیری شخصیتتون شده، رو تحقیر می‌کنن.

خلاصه کلام این که معنای حاصل دور زندگی صحبت آشنا بود، لزوما به معنی پایداری یک عشق ثابت برای سال‌ها نیست و به نظرم، اگر دو طرف (که دوست دارن مدت‌ها با هم باشن) یا باید بتونن به هم اعتماد کامل داشته باشن یا بتونن در سطح هم فکر کنن و رشد کنن. وگرنه حتی بعد از چند ماه (نه سال، و نه سال‌ها) نمی‌تونن هم رو درک کنن.

این رو به خصوص به خیلی خانم‌ها و آقایون هشدار می‌دم. شما خودتون رو درگیر کارهای روتین می‌کنید و از رشد روزمره خودتون غافل می‌شید و بعد از چند سال می‌بینید حرف مشترکی با هم ندارید. بعد ناراحت می‌شید چرا با شما همزبان و هم‌راه نیست! چرا زورهایی که من بهش می‌گم رو حاضر نیست بپذیره؟

یک قطعه متنی از «اسکار وایلد» بود که خیلی دوستش داشتم و گفتم اینجا بگذارم:

خودخواهی این نیست که یک نفر،
آنطور که دلش میخواهد زندگی کند،
این است که توقع داشته باشد بقیه همانطور که او دلش میخواهد زندگی کنند!

۳- هزینه کردن

این بخش رو دوست دارم هزاران کلمه در موردش بنویسم، ولی فعلا فقط اشاره می‌کنم. به نظرم یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی است که بشر امروزی باهاش مواجه هست. این که اونقدر چیزهای مفت و مجانی بهش داده شده، که فراموش کرده باید برای چیزهایی که باید به دست بیاره هزینه کنه!

چیزهای مفت و مجانی، مثل عشق پدر و مادر، دوستان، عاشق و معشوق‌ها، معلم‌ها و …مثل متن‌ها و کتاب‌ها مثل خیلی محتوای دیگه که به خاطر حضورشون برای ما خیلی خیلی کم ارزش شده! مثل کسی که سال‌هاست داره سیستم عامل و آفیس مجانی مصرف می‌کنه و زورش می‌آد برای یک نرم‌افزار یا کتاب بیست هزار تومن هزینه کنه!

موضوع اینه که ما ادعای دوست داشتن رو برای دیگران تا جایی داریم که حاضر نباشیم هزینه‌ای کنیم براش! مثل دوست داشتن ماشین نو، موبایل نو و … اما به محض این که به خرج افتاد، به محض این که به خاطر فشار بیش از حد ما دوبار خراب شد، بگیم دیگه نمی‌خوایمش! نخواستن رو طبیعی می‌دونم اما گذاشتن کلمه عشق روی چنین نگاهی یکم ناجوره! حتی اگر می‌گذارید، انتظارش رو هم داشته باشید ماشین دیگه نباشه! انتظار داشته باشید وقتی موبایل از دستتون خسته شد بگذاره بره!

ما حاضر نیستیم هزینه پرداخت کنیم، یا اگر هم پرداخت می‌کنیم هزینه اشتباهی پرداخت می‌کنیم! مثلا به جای این که به طرف احترام بگذاریم، خرج قیافه خودمون می‌کنیم! مثلا به جای این که خستگی و بی‌حالیش رو تحمل کنیم، بهش اصرار می‌کنیم بریم فلان جا! هزینه هر چیزی رو باید به جا پرداخت کنیم.

حاضر نیستیم برای کارفرمایی که کلی برات مرام گذاشته اضافه تایم بگذاری یا بی‌اعصابیش رو تحمل کنی، حاضر نیستیم حال بد کارمند رو تحمل کنیم و …

هزینه‌های مختلفی رو باید کرد: از رشد و تحمل گرفته، تا صبر و بی‌خیالی، از گذشتن از خواسته‌های کوچک گرفته تا همراستایی اهداف کوچک)

عدم رعایت هزینه مناسب برای صحبت آشنا، باعث می‌شه که این موضوع به درازا نکشه.

حالا این‌ها چه ربطی به موضوع داشتند؟ ماجرا اینه که در جامعه فعلی به نظر من، ازدواج سنتی کارکردش رو از دست داده، چرا که قرار بوده یک مرد تصمیم بگیره و طرف مقابل اعتماد کنه، الان مسئولیت دست یکی هست و اختیار در دست دیگری. در واقع شرایط عوض شده اما انتظارها همون قدیمی مونده.

(نکته مهم: این که تمام موارد ذکر شده به زندگی شخص من برگرده اشتباهه، خیلی‌هاش از مشاهده دیگران رخ داده و البته برای من هم مهم نیست چنین فکری در موردم بشه!)

پانوشت ۱: در بسیاری از مسائل مثل معنای زندگی، مباحث گذرا و … باید صورت مسئله را پاک کرد یا پاسخ را به تعویق انداخت تا زمانش برسید.